PHÒNG NGỪA VÀ CÁCH XỬ TRÍ BAN ĐẦU
Bước vào mùa mưa, mấy tuần qua phòng khám Da Liễu Bệnh viện Sản Nhi An Giang có tiếp nhận một số bệnh nhân đến khám vì viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang.
Kiến ba khoang là côn trùng có tên khoa học: Paederus fuscipes Curtis (Staphylinidae, Coleoptera), thân hình thon, dài như hạt thóc (dài 0,7-1 cm), màu đen và cam sẫm xen kẽ từng đốt, bò giống con kiến. Dân gian gọi với nhiều tên khác như: kiến hoang, kiến kim, kiến lác, kiến gạo, cằm cặp, kiến cong… Dịch chất trong cơ thể chúng có chứa chất Pederin- độc tính gây bỏng.
Kiến ba khoang đốt trên da chỉ gây ngứa nhẹ, nhưng do phản xạ khi ngứa nên người bị đốt dùng tay chà đập làm dập vỡ thân kiến, dịch từ trong thân con kiến chảy ra (có độc tính) lan dính trên da gây bỏng rát và tạo sang thương nơi da tiếp xúc: dạng hồng ban, phù nề, hình thái mụn nước, mụn mủ kéo dài thành đường quệt, gặp ở vùng da hở như mặt, cổ, tay, chân. Đặc biệt, thương tổn đối xứng (kissing lesions) gặp ở vùng nách, bẹn, khuỷu tay, khoeo chân do chất độc dính ở da mặt này rồi dính sang mặt da đối xứng khi bệnh nhân gập lại. Cũng vậy, độc tố dính vào tay nếu không rửa ngay mà sờ chạm dính vào da nơi khác trên cơ thể sẽ gây viêm da mặc dù nơi đó không bị kiến đốt.
Viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang không gây nguy hiểm và việc điều trị không khó nhưng nếu không đúng cách có thể gây viêm nặng hơn, bội nhiễm và loét. Khi mắc phải, nên nhanh chóng rửa tay và rửa nơi da bỏng rát dưới vòi nước rồi đến cơ sở y tế để được chăm sóc điều trị. Bệnh có thể thành dịch làm cho nhiều người trong một nhà hoặc một khu dân cư cùng mắc một lúc, hoặc một người có thể mắc nhiều lần trong mùa.
Giới thiệu vài cách để phòng ngừa:
- Dùng lưới ngăn côn trùng ở các cửa sổ và cửa ra vào, đóng kín các cửa ra vào và cửa sổ khi trời tối.
- Nên ngủ mùng, lưu ý trẻ em và các bé sơ sinh.
- Vệ sinh môi trường, phát quang bụi rậm, cây cỏ xung quanh nhà vì đây là nơi trú ẩn của loại côn trùng này.
- Giũ mạnh khăn mặt, quần áo trước khi sử dụng.
Trường hợp đã tiếp xúc với kiến ba khoang hoặc nghi ngờ là đã tiếp xúc với chúng, nên thực hiện theo hướng dẫn sau:
- Nếu có kiến ba khoang đang bò trên người, hãy lấy nó ra khỏi người bằng cách phủi nhẹ hoặc để một tờ giấy vào cho nó bò lên và lấy nó ra.
- Không nên đập hoặc chà xát chúng trên da. Nếu lỡ tay đập, chà xát chúng trên da thì phải nhanh chóng rửa sạch nơi tiếp xúc để hạn chế độc tính.
- Đến cơ sở y tế để được khám và điều trị theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa Da Liễu.
Tài liệu tham khảo
1. Nguyễn Thị Xuyên và cộng sự (2015). Viêm da tiếp xúc do côn trùng. Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị các bệnh da liễu, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, 64-66.
2. Palaniappan Vijayasankar, Hima Gopinath, and Kaliaperumal Karthikeyan ( 2019). Kissing Lesions in Paederus Dermatitis, Am J Trop Med Hyg Jul, 101(1), 5.
ThsBS. Đào Thị Tú Trinh