Bs. Trần Phú Quý – Khoa ICU
Sốt xuất huyết Dengue là bệnh truyền nhiễm cấp tính do một loại siêu vi có tên là Dengue gây ra. Đây là căn bệnh có thể lây truyền từ người này sang người khác khi bị muỗi vằn mang mầm bệnh đốt. Virus gây bệnh sốt xuất huyết Dengue có 4 loại tương ứng với 4 tuýp huyết thanh là DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4. Trẻ em mắc sốt xuất huyết thường có biểu hiện đa dạng khác nhau. Bệnh khởi phát khá đột ngột và diễn biến qua 3 giai đoạn: sốt, nguy hiểm và phục hồi. Năm 2023 được cho là đỉnh dịch sốt xuất huyết, khi số ca nhiễm tăng kỷ lục với hơn 6,5 triệu trường hợp và hơn 7.300 tử vong. Bên cạnh các giải pháp phòng tránh “truyền thống” là giới hạn nguồn lây và tiêu diệt trung gian lây truyền, vắc xin sốt xuất huyết chính là “vũ khí” đắc lực, giúp ngăn ngừa bệnh, đẩy lùi các biến chứng nguy hiểm do sốt xuất huyết gây ra và góp phần ngăn chặn bùng phát dịch bệnh trong cộng đồng.
Vắc xin Qdenga là một sản phẩm được phát triển bởi công ty Takeda Pharmaceutical Company, có trụ sở tại Nhật Bản và được sản xuất tại Đức. Vắc xin Qdenga thuộc loại vắc xin sống giảm độc lực, cho phép cơ thể người tiêm có thể tạo ra phản ứng miễn dịch hiệu quả mà không gây ra bệnh. Các nhà khoa học đã lựa chọn khung xương của tuýp huyết thanh virus DEN-2 giảm độc lực, sau đó tái tổ hợp với các protein cấu trúc của các tuýp huyết thanh còn lại để vắc xin có hiệu quả phòng ngừa hơn 80% cả 4 tuýp huyết thanh virus, ngăn ngừa 90% nguy cơ mắc bệnh, nhập viện và biến chứng nguy hiểm của bất kỳ tuýp huyết thanh nào gây ra. Vắc xin Qdenga là một trong những bước đột phá trong việc phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết, được phát triển nhằm đáp ứng nhu cầu cấp thiết trong việc kiểm soát dịch bệnh này. Vắc xin Qdenga đã được Bộ Y tế Việt Nam cấp phép lưu hành từ ngày 15/5/2024.
Tại Việt Nam, vắc xin sốt xuất huyết Dengue được Bộ Y tế chỉ định tiêm phòng là vắc xin Qdenga (Đức) cho người từ 4 tuổi trở lên, thanh thiếu niên, người lớn và người cao tuổi, giúp phòng bệnh và phòng tái nhiễm cho những người từng mắc sốt xuất huyết, không cần xét nghiệm sàng lọc tình trạng sốt xuất huyết trước khi tiêm. Đối với người từng mắc sốt xuất huyết, cần hoãn tiêm ít nhất 6 tháng sau khi mắc bệnh theo khuyến cáo của Trung tâm Kiểm soát và Phòng dịch bệnh CDC Hoa Kỳ. Lịch tiêm cụ thể như sau:
– Mũi 1: lần tiêm đầu tiên trong độ tuổi.
– Mũi 2: cách mũi đầu tiên 3 tháng.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo, những đối tượng sau không nên tiêm vắc xin sốt xuất huyết Dengue:
– Quá mẫn cảm với hoạt chất hoặc với bất kỳ tá dược nào hoặc quá mẫn cảm với liều Qdenga trước đó.
– Những người bị suy giảm miễn dịch bẩm sinh hoặc mắc phải, bao gồm sử dụng các liệu pháp ức chế miễn dịch như hóa trị hoặc dùng corticosteroid toàn thân liều cao (ví dụ 20mg/ngày hoặc 2 mg/kg trọng lượng cơ thể/ngày prednisone trong 2 tuần trở lên) trong vòng 4 tuần trước khi tiêm vắc xin).
– Những người nhiễm HIV có triệu chứng hoặc nhiễm HIV không có triệu chứng kèm theo bằng chứng suy giảm chức năng hệ miễn dịch.
– Phụ nữ đang mang thai.
– Phụ nữ đang cho con bú.
Vắc xin Qdenga có khả năng để lại các phản ứng phụ không mong muốn. Tuy nhiên, tất cả phản ứng đều rất nhẹ và biến mất sau ít ngày. Một số tác dụng phụ thường gặp: đau tại chỗ tiêm, đau đầu, đau cơ, sốt, khó chịu, suy nhược, ban đỏ tại chỗ tiêm. Những phản ứng phụ này thường xảy ra trong vòng 2 ngày sau khi tiêm, ở mức độ nhẹ đến trung bình và ít xảy ra hơn sau khi tiêm mũi vắc xin Qdenga thứ hai.
Hiện tại, giá vắc xin Qdenga được triển khai tiêm tại các trung tâm tiêm chủng với giá khoảng 1.390.000 đồng/liều.
Trước tình hình bệnh sốt xuất huyết Dengue đang ngày càng diễn biến phức tạp, tỷ lệ xuất hiện biến chứng nguy hiểm và tử vong vẫn ở mức cao, vắc xin phòng ngừa sốt xuất huyết Dengue (Qdenga) chính thức ra đời góp phần gia tăng miễn dịch cộng đồng, hỗ trợ khống chế dịch bệnh, giảm thiểu số ca mắc bệnh, số ca mắc nặng phải nhập viện và số ca tử vong đáng kể ở trẻ nhỏ và người lớn, giảm bớt gánh nặng cho cơ quan y tế và tiết kiệm chi phí điều trị hiệu quả.
Tài liệu tham khảo:
- World Health Organization (2024). Dengue and severe dengue. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dengue-and-severe-dengue
- CDC (2024). About a Dengue Vaccine. Dengue. https://www.cdc.gov/dengue/vaccine/index.html
- Qdenga | European Medicines Agency (EMA) https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/qdenga
- Angelin, M., Sjölin, J., Kahn, F., et al (2023). Qdenga® – A promising dengue fever vaccine; can it be recommended to non-immune travelers?, Travel Medicine and Infectious Disease, 54, 102598–102598. https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2023.102598