Như thế nào là kết quả bình thường?
“Tinh dịch đồ là xét nghiệm đơn giản thường được sử dụng để đánh giá chức năng sinh sản của nam giới, đặc biệt là với những cặp vợ chồng gặp khó khăn khi thụ thai”
1. Tinh dịch đồ là gì?
- Tinh dịch đồ là một xét nghiệm rất cần thiết trong chẩn đoán vô sinh nam, phân tích chính xác về số lượng, chất lượng và hình dạng tinh trùng trong tinh dịch của một người.
- Thông qua đó, giúp bác sĩ lâm sàng có định hướng đúng trong việc sử dụng các biện pháp điều trị, hỗ trợ sinh sản nhằm đem lại hạnh phúc cho những cặp vợ chồng vô sinh hiếm muộn.
Tinh dịch đồ: giúp đánh giá khả năng sinh sản của “quý ông”
2. Chỉ định làm tinh dịch đồ
- Khám tiền hôn nhân và đánh giá sức khỏe sinh sản nam giới.
- Đánh giá số lượng, chất lượng của tinh trùng và chẩn đoán vô sinh ở nam giới
- Kiểm tra chất lượng tinh dịch trước khi thực hiện các phương pháp hỗ trợ sinh sản
- Các trường hợp bệnh lý tinh hoàn, tuyến tiền liệt, đường tiết niệu ở nam giới,…….
3. Xét nghiệm tinh dịch đồ được tiến hành như thế nào?
a. Cách lấy mẫu bệnh phẩm:
- Bệnh nhân sẽ được nhận một lọ đựng tinh dịch tiệt trùng và làm bằng loại nhựa không ảnh hưởng đến tinh trùng.
- Tinh dịch phải được lấy bằng tay (thủ dâm). Không được dùng bao cao su thường vì bao cao su thường có chất diệt tinh trùng (có loại bao cao su chuyên biệt dành cho việc lấy tinh trùng). Người lấy cần rửa tay sạch trước khi lấy, tránh rửa tay bằng xà phòng vì có thể làm chết tinh trùng.
- Thời điểm để lấy mẫu thử là sau khi kiêng xuất tinh từ 2-7 ngày, tốt nhất là 3-5 ngày. Nếu kiêng dưới 2 ngày, có thể giảm số lượng tinh trùng. Nếu kiêng trên 7 ngày, có thể giảm độ di động và tăng tỷ lệ tinh trùng chết.
b. Cách vận chuyển, bảo quản mẫu:
- Nếu lấy mẫu tinh dịch tại nhà bạn cần bảo quản mẫu, tốt nhất là ở 37oC để tạo môi trường thích hợp nhất không làm ảnh hưởng đến độ di động của tinh trùng. Nếu ở nhiệt độ quá cao có thể làm chết tinh trùng, nên chuyển tinh trùng đến phòng xét nghiệm trong thời gian không quá 1 giờ để tránh tinh trùng bị bất hoạt.
- Nếu lấy mẫu tại cơ sở y tế thì bạn không phải quan tâm điều này. Sau khi lấy mẫu bạn lập tức đưa cho nhân viên y tế, họ sẽ giúp bạn bảo quản bằng thiết bị chuyên dụng và đưa đi xét nghiệm.
4. Đánh giá xét nghiệm tinh dịch đồ
- Sau khi đối chiếu với giá trị bình thường của xét nghiệm tinh dịch đồ, có thể biết được tình trạng bất thường và bình thường về chức năng sinh sản của nam giới:
- Các chỉ số bình thường theo cập nhật mới của WHO 2010.
a. Thể tích tinh dịch:
- Tinh dịch là hỗn hợp chất lỏng có chứa các tế bào sinh sản đực (hay còn gọi là tinh trùng).
- Đo lượng tinh dịch xuất tinh được xem như một phần của xét nghiệm phân tích tinh dịch. Nam giới thường xuất tinh khoảng 2-5 ml tinh dịch.
b. Đánh giá mật độ tinh trùng:
- Mật độ tinh trùng < 15 triệu tinh trùng: Giảm tinh trùng
+ Tinh trùng giảm < 15 triệu/mL, hoặc < 40 triệu tinh trùng mỗi lần xuất tinh là tinh trùng ít và có nguy cơ hiếm muộn cao.
+ Tinh trùng giảm < 5 triệu/mL: thiểu tinh và có nguy cơ vô sinh.
+ Số lượng tinh trùng giảm có thể do nội tiết, bệnh lý ở tinh hoàn hay sử dụng thuốc.
- Mật độ tinh trùng < 1 triệu tinh trùng gọi là ẩn tinh trùng: mật độ tinh trùng rất thấp/vô tinh có thể do các nguyên nhân tắc nghẽn ống dẫn tinh, hoặc các bất thường ở nhiễm sắc thể.
- Mật độ tinh trùng > 250 triệu tinh trùng gọi là đa tinh trùng: là tình trạng tăng tiết, số lượng tinh trùng quá nhiều sẽ ảnh hưởng đến sự di chuyển của tinh trùng, từ đó làm giảm chất lượng tinh trùng.
c. Đánh giá khả năng di động của tinh trùng:
- Tinh trùng di động < 40 % và tinh trùng di động tiến tới < 20 %: Suy nhược tinh trùng.
d. Đánh giá hình thái tinh trùng:
- Nếu kết quả đầu tiên bất thường, nên kiểm tra ít nhất 2 lần, cách nhau ít nhất 2 tuần giữa mỗi lần kiểm tra.
- Không thể khẳng định chính xác một người nam giới có số lượng tinh trùng thấp sẽ bị vô sinh vì còn phụ thuộc rất nhiều yếu tố bệnh lý của người nam và người nữ. Do vậy đánh giá kết quả cần phải có sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa.
e. pH tinh dịch:
Độ pH được đo để xác định xem tinh dịch có tính axit hay kiềm. Tinh dịch thường hơi kiềm. Tinh dịch bị axit hóa kết hợp với lượng tinh dịch thấp có thể là do một tắc nghẽn có thể có trong các ống dẫn tinh hoặc thậm chí bất sản ống dẫn tinh/túi tinh.
f. Bạch cầu:
Số lượng lớn bạch cầu trong tinh dịch có thể là dấu hiệu của một nhiễm trùng đường sinh dục. Tuy nhiên, nó cũng có thể xảy ra mà không rõ nguyên nhân.
Hình dạng (hình thái) tinh trùng
Bất thường về số lượng, hình dạng(hình thái), sự di chuyển (di động) của tinh trùng
5. Một số yếu tố làm ảnh hưởng đến xét nghiệm
a. Các tác nhân ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng tinh trùng:
- Thuốc lá, cà phê, rượu,… có thể giết chết hoặc làm thương tổn các tế bào tiết ra nội tiết testosteron, sản xuất ra tinh trùng. Ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng tinh trùng.
- Mẫu tinh dịch để trong môi trường lạnh có thể làm chết hoặc giảm khả năng di động của tinh trùng ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.
- Xuất tinh không hoàn toàn, đây là trường hợp phổ biến của việc lấy mẫu bằng cách thủ dâm. Lúc này mẫu bệnh phẩm lấy được có thể sẽ chỉ có tinh tương, ít phần tinh trùng. Làm việc nhận định mật độ tinh trùng sai lệch.
b. Một số yếu tố ảnh hưởng đến xét nghiệm tinh dịch đồ:
- Tinh dịch đồ tốt nhất nên thực hiện trong vòng 1giờ sau khi lấy mẫu. Nếu để lâu tinh trùng sẽ giảm độ di động.
- Mẫu tinh dịch quá nhiều hồng cầu, bạch cầu hoặc tế bào khác ảnh hưởng đến việc đánh giá mật độ tinh trùng.
- Mẫu bảo quản không đảm bảo 37oC ảnh hưởng đến việc đánh giá thời gian ly giải.
- Hóa chất, thuốc nhuộm không đảm bảo (bị nhạt màu, bay hơi,…) dẫn đến sai số tỷ lệ sống của tinh trùng.
- Trang thiết bị không được vệ sinh, bảo dưỡng, hiệu chuẩn định kỳ,..
- Mẫu không được trộn đều trước khi tiến hành phân tích, làm ảnh hưởng đến kết quả đo mật độ cũng như khả năng di động của tinh trùng.
- Kỹ thuật viên chưa được đào tạo thành thạo về cách đánh giá, nhận định kết quả hay xử lý các tình huống khó trong quá trình thao tác kỹ thuật.
CN. Tôn Hoàng Dũng
Nguồn:
1. Cẩm nang của Tổ Chức Y Tế Thế Giới cho xét nghiệm chẩn đoán và xử lý tinh dịch người
(Nhà xuất bản Y Học – Ấn bản lần V.2010)
2. https://www.vinmec.com
3. https://tudu.com.vn
4. https://medlatec.vn