BSCKI. Trần Thị Ngọc Hoà
(Khoa YHCT-PHCN)
- Siêu âm điều trị là gì?
Siêu âm trị liệu là ứng dụng một tác nhân vật lý sóng âm thanh trong trị liệu, là phương pháp kích thích các mô bên dưới bề mặt da bằng sóng âm thanh tần số rất cao, trong khoảng 800.000 Hz tới 2.000.000 Hz, siêu âm trị liệu tác động sâu vào cơ thể, kích thích tế bào và các mô để giảm đau, giãn cơ, thư giãn thần kinh. Đối với sản khoa, sóng siêu âm đa tần có hiệu quả cao trong điều trị tắc tia sữa.
Ứng dụng của siêu âm trong điều trị: siêu âm được sử dụng trong điều trị có công suất từ 0,1 – 3W/cm2. Khi tác động lên tổ chức, chúng gây ra ba hiệu ứng: hiệu ứng cơ học, hiệu ứng hóa học và hiệu ứng nhiệt.
- Tác dụng của siêu âm trong điều trị:
- Tăng tuần hoàn máu cục bộ do tăng nhiệt độ, tăng tính thấm của mạch máu và tổ chức.
- Giãn cơ do kích thích trực tiếp của siêu âm lên các cảm thụ thần kinh.
- Tăng tính thấm của màng tế bào, tăng tính khuếch tán và thẩm thấu qua màng do tăng giao động của các phần tử và biến đổi áp suất luân phiên giữa các vùng tổ chức. Do đó siêu âm có tác dụng làm tăng hấp thu dịch nề, tăng trao đổi chất, tăng dinh dưỡng và tái sinh tổ chức.
- Giảm đau do tác dụng trực tiếp lên cảm thụ thần kinh.
2. Chỉ định và chống chỉ định siêu âm trị liệu:
Chỉ định:
- Giảm đau cục bộ, giãn cơ.
- Viêm mãn tính. Xơ cứng, sẹo nông ở da.
- Dẫn một số thuốc vào tổ chức cục bộ (siêu âm dẫn thuốc nhằm mục đích giảm đau).
Chống chỉ định
- Trực tiếp lên các u, tinh hoàn, buồng trứng, không điều trị trên tinh hoàn, tử cung đang có thai, đang hành kinh.
- Trực tiếp vùng khớp ở trẻ em (vùng sụn tăng trưởng). Vùng chảy máu, đe dọa chảy máu
- Viêm tắc mạch. Viêm da cấp
- Không điều trị vùng phổi người bị lao đang tiến triển hoặc viêm hạch do lao.
- Không điều trị vùng phổi người bệnh bị giãn phế quản.
- Các phương pháp điều trị bằng siêu âm
- Siêu âm tiếp xúc trực tiếp với da
Đặt đầu phát siêu âm tiếp xúc trực tiếp với da. Không khí có hệ số hấp thu siêu âm rất lớn nên chỉ cần một lớp không khí mỏng ngăn cách giữa đầu phát siêu âm với da cũng hấp thu gần hoàn toàn siêu âm. Vì vậy, giữa đầu phát siêu âm và da cần có một môi trường trung gian dẫn truyền siêu âm. Người ta thường dùng chất gel, dầu, vaselin… làm chất trung gian giữa đầu phát siêu âm và da để triệt tiêu lớp không khí giữa đầu phát và da. Kỹ thuật tiếp xúc trực tiếp đơn giản, dễ làm, thường được dùng ở những vùng bề mặt da tương đối phẳng, dễ tiếp xúc.
(Siêu âm điều trị vùng sẹo dính)
- Siêu âm qua nước
Nước là một môi trường dẫn truyền âm tốt, người ta thường dùng thùng, chậu hay bể đựng nước sạch có nhiệt độ thích hợp, bộ phận điều trị và đầu phát siêu âm đều phải ngập trong nước.
Đầu phát siêu âm để vuông góc với mặt da vùng điều trị, cách mặt da khoảng 1 – 5cm. Siêu âm qua nước có ưu điểm là tận dụng được năng lượng siêu âm, nhưng kỹ thuật phức tạp hơn nên thường chỉ sử dụng cho những vùng điều trị không bằng phẳng mà sử dụng kỹ thuật tiếp xúc trực tiếp khó khăn như các ngón tay, ngón chân, khớp cổ tay, cổ chân.
- Siêu âm dẫn thuốc
Dưới tác dụng của siêu âm tạo nên các vùng có áp suất thay đổi tuần hoàn trong tổ chức, do đó làm tăng tính thấm và tính khuếch tán của các chất qua các màng sinh học. Vì vậy người ta pha các thuốc vào mỡ hoặc dầu làm môi trường trung gian giữa đầu phát và da. Dưới tác dụng của siêu âm, thuốc được “đẩy” vào da tại vùng điều trị. Các thuốc thường dùng là mỡ hydrocortisol, mỡ kháng sinh, mỡ profenid, salicylat…
(Siêu âm điều trị viêm quanh khớp vai)
Tại Bệnh viện Sản Nhi An Giang, các bác sĩ sẽ khám lâm sàng và đánh giá các biểu hiện, thiết lập các mục tiêu trong điều trị. Nếu xác định được siêu âm trị liệu là phương thức can thiệp phù hợp thì sẽ bắt đầu tiến hành điều trị. Siêu âm trị liệu giúp giảm đau, giãn cơ, êm dịu thần kinh góp phần cải thiên sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Tài liệu tham khảo: Hướng dẫn quy trình kỹ thuật chuyên ngành Phục Hồi Chức Năng năm 2014