Khoa Sơ sinh
Bs Kiều Thị Kim Phượng
Đái tháo đường thai kỳ (Gestational Diabetes Mellitus – GDM) là tình trạng mà phụ nữ mang thai gặp phải do rối loạn chuyển hóa, gây ra sự tăng đường huyết tạm thời trong suốt thai kỳ. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến mẹ mà còn có thể tác động nghiêm trọng đến sức khỏe của thai nhi và trẻ sơ sinh sau khi sinh. Hiểu rõ các nguy cơ mà trẻ phải đối diện sẽ giúp các bác sĩ và gia đình có những biện pháp phòng ngừa và chăm sóc phù hợp.
- Tăng cân và hội chứng trẻ to (Macrosomia)
Một trong những nguy cơ phổ biến của trẻ sinh ra từ mẹ mắc đái tháo đường thai kỳ là tình trạng trẻ to quá mức, còn gọi là hội chứng macrosomia. Mức đường huyết cao trong máu mẹ có thể truyền qua nhau thai đến thai nhi, khiến tuyến tụy của trẻ phải sản xuất nhiều insulin hơn để kiểm soát lượng đường này. Khi insulin tiết ra quá mức, trẻ sẽ tích tụ chất béo và phát triển quá lớn, gây ra nhiều khó khăn cho quá trình sinh nở.
Ảnh hưởng lâu dài: Trẻ sơ sinh mắc hội chứng macrosomia có nguy cơ cao bị chấn thương khi sinh, gãy xương, hoặc chèn ép dây thần kinh vai. Về lâu dài, trẻ có thể bị thừa cân và tăng nguy cơ béo phì, đái tháo đường tuýp 2 và các rối loạn chuyển hóa khác.
- Hạ đường huyết sơ sinh
Trẻ sơ sinh từ mẹ bị đái tháo đường thai kỳ thường gặp tình trạng hạ đường huyết sau sinh, bởi lượng insulin trong cơ thể trẻ cao hơn bình thường nhưng lại không còn nguồn đường từ mẹ.
Biểu hiện và ảnh hưởng: Trẻ bị hạ đường huyết có thể xuất hiện các triệu chứng như run rẩy, lơ mơ, co giật và trong một số trường hợp nặng, có thể gây tổn thương não hoặc tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.
- Rối loạn hô hấp
Đái tháo đường thai kỳ làm tăng nguy cơ hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh (RDS). Tình trạng này thường gặp nhất ở trẻ sinh non, nhưng trẻ đủ tháng cũng có nguy cơ cao nếu mẹ mắc GDM.
Cơ chế và hậu quả: RDS xảy ra khi phổi của trẻ chưa phát triển đủ để sản xuất surfactant – một chất giúp phổi mở rộng và co lại dễ dàng trong quá trình hô hấp. Trẻ mắc RDS thường phải thở oxy hoặc điều trị tích cực. Nếu không được can thiệp kịp thời, tình trạng thiếu oxy có thể gây ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển thần kinh và vận động của trẻ.
- Vàng da sơ sinh
Trẻ sinh ra từ mẹ mắc GDM có nguy cơ cao mắc tình trạng vàng da sơ sinh, do sự tích tụ bilirubin trong máu. Tình trạng này xảy ra khi gan của trẻ không thể loại bỏ bilirubin một cách hiệu quả.
Hậu quả tiềm ẩn: Nếu mức bilirubin quá cao, có thể dẫn đến tình trạng ngộ độc bilirubin, gây tổn thương thần kinh hoặc các vấn đề về thị lực, thính lực, và nhận thức lâu dài.
- Tăng nguy cơ bệnh đái tháo đường và rối loạn chuyển hóa sau này
Các nghiên cứu cho thấy trẻ sinh ra từ mẹ mắc GDM có nguy cơ cao mắc đái tháo đường tuýp 2 và các rối loạn chuyển hóa khi trưởng thành.
Yếu tố di truyền và môi trường: Quá trình tiếp xúc với lượng đường huyết cao từ trong thai kỳ có thể làm thay đổi quá trình chuyển hóa và cảm ứng insulin của trẻ. Điều này làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường, cao huyết áp và béo phì trong tương lai.
- Các rối loạn tim mạch bẩm sinh
Trẻ sơ sinh của mẹ đái tháo đường có nguy cơ cao gặp các dị tật bẩm sinh về tim mạch. Nguyên nhân có thể do tác động của đường huyết cao trong thai kỳ lên sự phát triển tim mạch của thai nhi trong giai đoạn đầu.
Tác động lâu dài: Những dị tật này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của trẻ, thậm chí cần phẫu thuật hoặc can thiệp y tế khi trưởng thành.
- Khả năng bị béo phì và các vấn đề về cân nặng
Một trong những nguy cơ dài hạn là khả năng mắc béo phì ở trẻ sinh ra từ mẹ mắc đái tháo đường thai kỳ. Đặc biệt, hội chứng macrosomia không chỉ ảnh hưởng đến cân nặng ban đầu mà còn là yếu tố nguy cơ cho bệnh béo phì trong những năm đầu đời.
Cơ chế và ảnh hưởng lâu dài: Sự chuyển hóa glucose và insulin không bình thường trong giai đoạn bào thai có thể thay đổi cách cơ thể trẻ xử lý dinh dưỡng sau này, làm tăng nguy cơ béo phì và các biến chứng liên quan đến tăng cân.
Kết Luận
Đái tháo đường thai kỳ không chỉ ảnh hưởng đến người mẹ mà còn gây ra nhiều nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng cho trẻ sơ sinh. Việc phát hiện và kiểm soát tốt đường huyết trong suốt thai kỳ là yếu tố quan trọng giúp giảm thiểu các biến chứng cho cả mẹ và con.
Tài liệu tham khảo
- American Diabetes Association. (2020). Standards of Medical Care in Diabetes – 2020. Diabetes Care, 43(Supplement 1), S1-S212.
- International Diabetes Federation. (2021). IDF Diabetes Atlas (10th ed.).
- Ecker, J. L., & Greene, M. F. (2016). Diabetes and Pregnancy. New England Journal of Medicine, 374(9), 891-900.