Đại dịch COVID-19 đã và đang thay đổi cách sống và làm việc của con người trong xã hội. “Trạng thái bình thường mới” buộc chúng ta phải thay đổi các hoạt động, quan hệ xã hội và hành vi để có thể vừa tiếp tục công việc bình thường vừa đảm bảo an toàn trong chăm sóc sức khỏe. Hiện nay, các trường hợp mắc bệnh COVID-19 không có triệu chứng, triệu chứng nhẹ hoặc không có dấu hiệu nguy cơ sẽ được xem xét cách ly điều trị tại nhà nếu đủ điều kiện dưới sự theo dõi, giám sát của cơ quan y tế địa phương và có sự tham vấn của bác sỹ chuyên khoa khi cần thiết. Việc trang bị những kiến thức cơ bản về chăm sóc COVID-19 tại nhà là thực sự cần thiết. Bài viết nầy nhằm hướng dẫn một số lưu ý khi chăm sóc phụ nữ có thai, bà mẹ thời kỳ hậu sản, trẻ sơ sinh mắc COVID-19 tại nhà một cách an toàn và hiệu quả.
Các trường hợp phụ nữ mang thai, bà mẹ sau khi sanh, trẻ sơ sinh mắc bệnh COVID-19 được chăm sóc tại nhà gồm 2 nhóm chính: thứ nhất là mắc bệnh đã được điều trị tại bệnh viện, vẫn còn dương tính nhưng được ra viện theo dõi tiếp tại nhà; thứ hai là các trường hợp mắc bệnh mức độ nhẹ, không có các yếu tố nguy cơ diễn biến bệnh nặng.
Trong thời gian cách ly tại nhà, ngoài các dấu hiệu cần chú ý theo dõi hàng ngày theo hướng dẫn của Bộ Y tế như: thân nhiệt, đếm nhịp thở, đếm mạch, SpO2 và huyết áp (nếu có thể), đau tức ngực, khó thở, lơ mơ, không tỉnh táo … phụ nữ mang thai, bà mẹ sau sinh, trẻ sơ sinh cần được theo dõi thêm tình trạng thai kỳ, diễn tiến thời kỳ hậu sản và những triệu chứng bệnh lý thường gặp thời kỳ sơ sinh.
1/ Đối với phụ nữ mang thai
* Duy trì khám thai định kỳ và khám thai vào bất kỳ thời điểm khi có dấu hiệu bất thường. Tuy nhiên, nếu thai phụ đến ngày hẹn khám thai mà không có các dấu hiệu bất thường về sản khoa, có thể khám thai từ xa hoặc tư vấn thai phụ đợi đến ngày hết cách ly;
*Theo dõi cử động thai.
*Chế độ ăn uống lành mạnh, vận động và tập thể dục, bổ sung vi chất dinh dưỡng.
*Duy trì bổ sung sắt/axit folic hoặc viên đa vi chất theo hướng dẫn.
2/ Đối với bà mẹ trong thời kỳ hậu sản và bà mẹ cho con bú
– Trường hợp bà mẹ quyết định tiếp tục nuôi con bằng sữa mẹ:
+ Rửa tay thường quy bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn tay nhanh trước khi cho trẻ bú và đeo khẩu trang mỗi khi tiếp xúc gần với trẻ;
+ Vệ sinh bầu vú 1 lần/ngày khi vệ sinh thân thể, không cần vệ sinh trướcmỗi lần cho bú; Nếu bà mẹ ho, hắt hơi làm chất tiết bắn vào bầu vú, vệ sinh vú bằng nước sạch và xà phòng sau đó lau khô;
+ Nếu trẻ không bú được bà mẹ cần vắt sữa bằng tay (hoặc bằngdụng cụ) và cho trẻ ăn bằng cốc và thìa; Rửa tay thường quy bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn tay nhanh trước khi vắt sữa; Đeo khẩu trang trong quá trình vắt sữa và cho trẻ ăn; Vệ sinh dụng cụ vắt sữa, máy hút sữa và các dụng cụ cho trẻ ăn như cốc, thìa (tốt nhất tiệt trùng bằng cách hấp hoặc luộc);
– Cần thông báo ngay với nhân viên y tế hoặc đến khám tại cơ sở y tế khi có một trong các dấu hiệu bất thường như:
- Ra máu tăng dần hoặc có máu cục
- Sản dịch có mùi hôi
- Đau bụng dữ dội hoặc đau âm ỉ, tăng dần.
- Vết khâu tầng sinh môn hoặc sẹo mổ đẻ có khối bất thường, tăng kích thước hoặc chảy mủ;
- Sốt >38°C
- Phù mặt, chân, tay hoặc nhìn mờ, đau đầu nhiều;
- Co giật
- Vú: sưng, nóng, đỏ đau hoặc chảy mủ;
- Hoặc có bất kỳ bất thường nào khác
3/ Đối với trẻ sơ sinh
- Mẹ và bé mắc COVID-19: cần duy trì cho trẻ bú mẹ.
- Chỉ có mẹ mắc COVID-19: cân nhắc giữa lợi ích của việc cho trẻ bú mẹ và nguy cơ trẻ sơ sinh có thể mắc COVID-19.
- Theo dõi bú mẹ, mức độ vàng da, phân và nước tiểu.
- Đo thân nhiệt ít nhất 2 lần/ngày
- Đếm nhịp thở và đo SpO2 (nếu có máy) 2 lần/ngày.
- Đến cơ sở y tế khi trẻ có dấu hiệu bất thường.
Một số điểm lưu ý trong chăm sóc
– Đối với phụ nữ có thai và bà mẹ cho con bú
- Ho: dùng chanh, mật ong, súc miệngbằng dung dịch Natriclorua 0,9%
- Ngạt mũi, chảy mũi: xịt rửa mũi, nhỏ mũi bằng dung dịch Natri Clorua 0,9%
- Tiếp tục sử dụng thuốc theo đơn ngoại trú nếu có hoặc theo chỉđịnh của bác sĩ.
- Không tự ý dùng thuốc kháng vi rút, kháng sinh, kháng viêm cho phụ nữ có thai, bà mẹ cho con bú… khi chưa có chỉ định, kê đơn.
– Đối với trẻ sơ sinh
Khi trẻ có dấu hiệu ngạt mũi và khó ngậm bắt vú: nhỏ mũi 2-3 giọt Natri Clorua 0,9% mỗi bên mũi, nên ủ ấm lọ Natri Clorua 0,9% trước khi nhỏ mũi trẻ.
Chú ý:
- Tuyệt đối không xông hơicho trẻ sơ sinh dưới bất kỳ hình thức nào;
- Không tự ý dùng thuốc kháng vi rút, kháng sinh, kháng viêm
- Không được xịt rửa mũi cho trẻ sơ sinh.
Thời gian kết thúc cách ly, chăm sóc tại nhà
Sau thời gian cách ly, điều trị đủ 7 ngày thì xét nghiệm nhanh kháng nguyên SARS-CoV-2:
- Âm tính:kết thúc thời gian cách ly.
- Dương tính:tiếp tục cách ly đủ
+ 10 ngày nếu đã tiêm đủ liều vắc xin
+ 14 ngày nếu chưa tiêm hoặc tiêm chưa đủ liều vắc xin./.
Tài liệu: Quyết định 775/QĐ-BYT ngày 28 tháng 03 năm 2022 về việc ban hành Hướng dẫn chăm sóc, quản lý tại nhà đối với phụ nữ có thai, bà mẹ cho con bú và trẻ sơ sinh mắc COVID-19.
CKI. ĐD Trương Kim Thuyên – Phòng Điều dưỡng