Ngày 26 tháng 11 năm 2021, WHO đã chỉ định biến thể B.1.1.529 là một biến thể đáng lo ngại, có tên là Omicron. Omicron có một số đột biến có thể dẫn đến mức độ lây lan dễ hoặc tình trạng bệnh tật nặng nề hơn. Các nhà nghiên cứu ở Nam Phi và trên thế giới đang tiến hành các nghiên cứu để hiểu rõ hơn về biến thể Omicron.
1. Về khả năng lây truyền:
Vẫn chưa rõ liệu Omicron có khả năng lây truyền cao hơn so với các biến thể khác, bao gồm cả Delta. Ở Nam Phi, số lượng người có kết quả xét nghiệm dương tính với biến thể này đã tăng lên, nhưng các nghiên cứu dịch tễ học đang được tiến hành để tìm hiểu xem liệu đó có phải là do Omicron hay các yếu tố khác.
2. Mức độ nghiêm trọng của bệnh:
Vẫn chưa rõ liệu nhiễm Omicron có gây ra bệnh nặng hơn so với nhiễm các biến thể khác, bao gồm cả Delta hay không?
Dữ liệu ban đầu cho thấy tỷ lệ nhập viện ngày càng tăng ở Nam Phi, nhưng có thể là do tổng số người bị nhiễm bệnh tăng, chứ không phải là kết quả nhiễm Omicron tăng. Hiện tại không có thông tin nào cho thấy các triệu chứng liên quan đến Omicron khác với triệu chứng ở các biến thể khác. Những trường hợp báo cáo ban đầu là ở các sinh viên đại học – đối tượng trẻ thường có biểu hiện bệnh nhẹ- tuy nhiên việc đánh giá mức độ nghiêm trọng của biến thể Omicron phải cần từ vài ngày đến vài tuần. Tất cả các biến thể của COVID-19, bao gồm cả biến thể Delta đang chiếm ưu thế trên toàn thế giới, đều có thể gây bệnh nặng hoặc tử vong, đặc biệt đối với những người “dễ bị tổn thương” như người già, người có bệnh mãn tính, suy giảm miễn dịch,..và do đó phòng ngừa luôn là chìa khóa.
3. Hiệu quả của việc nhiễm SARS-CoV-2 trước đây
Bằng chứng sơ bộ cho thấy có thể có tăng nguy cơ tái nhiễm Omicron (tức là người đã từng bị COVID-19 có thể tái nhiễm dễ dàng hơn với Omicron) so với các biến thể khác, tuy nhiên dữ liệu còn hạn chế.
4. Hiệu quả của vắc xin
WHO cùng các đối tác kỹ thuật vẫn đang tìm hiểu về tác động tiềm tàng của biến thể này đối với các biện pháp ứng phó với dịch bệnh hiện có bao gồm cả vắc xin. Vắc xin vẫn rất quan trọng trong việc giảm thiểu tình trạng nặng và tử vong, bao gồm cả việc chống lại biến thể lưu hành ưu thế, Delta.
5. Hiệu quả của các xét nghiệm hiện tại
Xét nghiệm PCR được sử dụng rộng rãi giúp phát hiện tình trạng nhiễm virus, bao gồm cả nhiễm Omicron cũng như các biến thể khác. Các nghiên cứu đang được tiến hành để xác định xem liệu có bất kỳ tác động nào đến các loại xét nghiệm khác, bao gồm cả xét nghiệm phát hiện kháng nguyên nhanh hay không.
6. Hiệu quả của các phương pháp điều trị hiện tại
Corticosteroid và thuốc chẹn thụ thể IL6 vẫn có hiệu quả để điều trị bệnh nhân COVID-19 nặng. Các phương pháp điều trị khác sẽ được đánh giá để xem liệu chúng có còn hiệu quả hay không khi có những thay đổi đối với các đột biến của virus trong biến thể Omicron
7. Các nghiên cứu đang được tiến hành
Ở thời điểm hiện tại, WHO đang phối hợp với đông đảo các nhà nghiên cứu trên thế giới để hiểu rõ hơn về Omicron. Các nghiên cứu đang được tiến hành bao gồm đánh giá khả năng lây truyền, độ nặng của bệnh, hiệu suất của vắc xin và xét nghiệm chẩn đoán, và hiệu quả của các phương pháp điều trị.
WHO khuyến khích các quốc gia đóng góp thu thập và chia sẻ dữ liệu bệnh nhân nhập viện thông qua Nền tảng dữ liệu lâm sàng COVID-19 của WHO (WHO COVID-19 Clinical Data Platform) để mô tả nhanh các đặc điểm lâm sàng và kết quả của bệnh nhân.
Nhiều thông tin sẽ công bố trong những ngày tới. Nhóm cố vấn kỹ thuật về sự tiến hóa của virus SARS-CoV2 (TAG-VE) của WHO sẽ tiếp tục theo dõi và đánh giá dữ liệu khi có sẵn và đánh giá các đột biến trong Omicron làm thay đổi tập tính của vi rút như thế nào.
8. Các khuyến cáo được đề xuất cho các quốc gia
Vì Omicron đã được chỉ định là một biến thể cần được quan tâm, WHO khuyến nghị các quốc gia cần tăng cường giám sát và xác định trình tự các trường hợp; chia sẻ trình tự bộ gen trên cơ sở dữ liệu có sẵn công khai, chẳng hạn như GISAID; báo cáo các trường hợp mới hoặc cụm lây nhiễm cho WHO; thực hiện điều tra thực địa và đánh giá trong phòng thí nghiệm để hiểu rõ hơn về đặc điểm lây truyền, đặc điểm bệnh lý của Omicron hay tác động đến hiệu quả của vắc xin, phương pháp điều trị, chẩn đoán hoặc các biện pháp xã hội và sức khỏe cộng đồng.
Các quốc gia cần tiếp tục thực hiện các biện pháp y tế cộng đồng hiệu quả để giảm lưu hành COVID-19 nói chung, sử dụng phương pháp phân tích rủi ro và cách tiếp cận dựa trên cơ sở khoa học. Họ nên tăng cường năng lực y tế và y tế cộng đồng để quản lý sự gia tăng các ca bệnh. WHO đang cung cấp cho các quốc gia sự hỗ trợ và hướng dẫn về việc sẵn sàng ứng phó với bệnh.
Ngoài ra, điều tối quan trọng là sự bất bình đẳng trong tiếp cận với vắc xin COVID-19 cần được giải quyết khẩn cấp để đảm bảo rằng các nhóm dễ bị tổn thương ở khắp mọi nơi, bao gồm cả nhân viên y tế và người cao tuổi, nhận được liều đầu tiên và liều thứ hai, cùng với việc tiếp cận điều trị và chẩn đoán một cách công bằng.
9. Các khuyến cáo cho cộng đồng
Các bước hiệu quả nhất mà các cá nhân có thể thực hiện để giảm sự lây lan của vi rút COVID-19 là giữ khoảng cách ít nhất 1 mét với những người khác, đeo khẩu trang vừa vặn, mở cửa sổ để cải thiện thông gió, tránh không gian kém thông gió hoặc đông đúc, giữ tay sạch sẽ, ho hoặc hắt hơi vào khuỷu tay hoặc khăn giấy, và tiêm phòng khi đến lượt.
WHO sẽ tiếp tục cung cấp thông tin cập nhật khi có thêm thông tin, bao gồm cả các cuộc họp sau của TAG-VE. Ngoài ra, thông tin sẽ có sẵn trên các nền tảng truyền thông xã hội và kỹ thuật số của WHO.
Lê Lý Hạ Liên
Theo WHO