BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT – KHI MÙA DỊCH ĐÃ BẮT ĐẦU
Phạm Quí Phúc
Sốt xuất huyết ở trẻ em là vô cùng nguy hiểm có thể gây nhiều biến chứng nên các bậc cha mẹ phải có cách chăm sóc trẻ tốt nhất giúp trẻ vượt qua giai đoạn này. Làm sao để nhận biết trẻ em bị sốt xuất huyết?Cách chăm sóc trẻ em bị sốt xuất huyết tại nhà?Cách phòng bệnh và những sai lầm thường gặp khiến bệnh nhân trở nặng không thể cứu vãn?
I – Hiểu biết về bệnh Sốt xuất huyết:
Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra, có thể gây thành dịch, có thể dẫn đến tử vong nếu không được chẩn đoán sớm và xử trí kịp thời. Virus Dengue xâm nhập từ người bệnh sang người lành thông qua vết muỗi đốt từ muỗi vằn là trung gian truyền bệnh Bệnh xảy ra ở tất cả các nước nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới. Ở Việt Nam, bệnh xảy ra quanh năm nhưng thường bùng phát thành dịch lớn vào mùa mưa, nhất là vào các tháng 7, 8, 9, 10.
Muỗi vằn cái đốt người vào ban ngày, hoạt động mạnh nhất là vào sáng sớm và chiều tối. Muỗi vằn thường trú đậu ở các góc tối trong nhà, trên quần áo, chăn màn, dây phơi và các đồ dùng trong nhà. Muỗi vằn đẻ trứng, sinh sản ở các ao, vũng nước hoặc các dụng cụ chứa nước sạch ở trong và xung quanh nhà như bể nước, chum, vại, lu, khạp, giếng nước, hốc cây; các đồ vật hoặc đồ phế thải có chứa nước như lọ hoa, bát nước kê chạn, lốp xe, vỏ dừa… Muỗi vằn phát triển mạnh vào mùa mưa, khi nhiệt độ môi trường trên 20ºC.
* Biểu hiện ở trẻ em khi mắc bệnh: sốt cao đột ngột, liên tục, nhức đầu, chán ăn, buồn nôn, da xung huyết, đau cơ, đau khớp, nhức hai hố mắt, thường có chấm xuất huyết ở dưới da, chảy máu chân răng hoặc chảy máu cam.
* Khi phát hiện các dấu hiệu sau, bệnh nhân cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất: vật vã, bứt rứt hoặc li bì; tay chân lạnh, da lạnh ẩm (khi không sốt); nôn nhiều, đau bụng nhiều, tiểu ít, chảy máu mũi, chảy máy răng/nướu, tiểu ra máu, kinh nguyệt kéo dài hoặc xuất hiện kinh sớm hơn kỳ hạn, đi tiêu máu…
II – Cách chăm sóc trẻ em bệnh Sốt xuất huyết:
Phần lớn các trường hợp sốt xuất huyết Dengue đều được điều trị ngoại trú và theo dõi tại y tế cơ sở. Điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng và theo dõi chặt chẽ nhằm phát hiện sớm các dấu hiệu nặng để xử trí kịp thời. Điều trị triệu chứng bao gồm: uống thuốc hạ sốt khi sốt, mặc quần áo thoáng mát và lau mát bằng nước ấm. Tránh dùng thức ăn, đồ uống có màu đỏ, nâu, đen vì dễ lầm lẫn với tình trạng chảy máu.
III – Cách phòng bệnh Sốt xuất huyết:
Cho đến thời điểm hiện tại ở nước ta vẫn chưa có biện pháp điều trị đặc hiệu và vắc-xin phòng bệnh. Biện pháp phòng bệnh chủ yếu là kiểm soát côn trùng trung gian truyền bệnh như diệt bọ gậy (lăng quăng), diệt muỗi trưởng thành, tránh muỗi đốt, vệ sinh môi trường, loại bỏ ổ chứa nước đọng bằng cách:
+ Đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng.
+ Thả cá vào các dụng cụ chứa nước lớn (bể, giếng, chum, vại…) để diệt lăng quăng/bọ gậy. Các loại cá có khả năng diệt lăng quăng/bọ gậy là cá muỗi, cá bảy màu, cá sóc, cá lê Argentina, cá rô phi, cá chép…
+ Vệ sinh các dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ (lu, khạp…) hàng tuần.
+ Thu gom, hủy các vật dụng phế thải trong nhà và xung quanh nhà như chai, lọ, mảnh chai, mảnh lu vỡ, ống bơ, vỏ dừa, lốp/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá… Dọn vệ sinh môi trường, lật úp các dụng cụ chứa nước khi không dùng đến.
+ Bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn/tủ đựng chén bát, thay nước bình hoa/bình bông.
+ Mặc quần áo dài tay.
+ Ngủ trong màn/mùng kể cả ban ngày.
+ Dùng bình xịt diệt muỗi, hương muỗi, kem xua muỗi, vợt điện diệt muỗi…
+ Dùng rèm che, màn tẩm hóa chất diệt muỗi.
+ Tích cực phối hợp với chính quyền và ngành y tế trong các đợt phun hóa chất phòng chống dịch.
IV–Những sai lầm thường gặp khiến bệnh nhân trở nặng không thể cứu vãn:
1. Sai lầm 1:Chủ quan không đi khám bệnh
Sốt xuất huyết ở mức độ nặng có thể gây ra biến chứng nặng như xuất huyết nội tạng, tổn thương não, tổn thương gan thận, thậm chí tử vong nếu không được phát hiện kịp thời. Nếu có chỉ định theo dõi tại nhà, cần lưu ý tái khám thường xuyên, nhập viện ngay khi có các dấu hiệu cảnh báo bệnh tiến triển theo chiều hướng xấu như: Mệt mỏi, khó chịu dù giảm sốt hoặc hết sốt; nôn ói nhiều; đau bụng nhiều; tay chân lạnh, ẩm; mệt lả, bứt rứt; xuất huyết mũi, miệng hoặc bất kỳ chỗ nào…
2. Sai lầm 2: Hết sốt là khỏi bệnh
Sau giai đoạn sốt cao chính là GIAI ĐOẠN NGUY HIỂM nhất của bệnh. Sau 2-7 ngày, phần lớn người bệnh đã hết sốt và cảm thấy đỡ khó chịu trong người nhưng đây lại là thời điểm quyết định cần kiểm soát bệnh chặt chẽ. Ở thời kỳ này, virus Dengue đã làm hệ miễn dịch suy yếu đi rất nhiều. Triệu chứng bắt đầu nhận rõ như: xuất huyết dưới da, chảy máu cam,… Tùy vào mức độ cũng như biến chứng của bệnh có thể dẫn đến tổn thương hệ tiêu hóa, thậm chí tử vong. Chính vì vậy, đây là giai đoạn cần được bác sĩ theo dõi sát sao.
3. Sai lầm 3: Chỉ mắc bệnh 1 lần trong đời
Bệnh sốt xuất huyết do virus Dengue gây ra với 4 týp, ký hiệu là D1, D2, D3, D4. Cả 4 týp virus này đều có khả năng gây bệnh ở Việt Nam và luân phiên gây ra dịch bệnh. Miễn dịch được tạo thành sau khi mắc bệnh chỉ đặc hiệu đối với từng týp riêng lẻ, vì vậy có thể hiểu rằng: một người có thể mắc sốt xuất huyết 4 lần trong đời với 4 týp virus khác nhau.
Nguồn tài liệu tham khảo:
- Bộ y tế, cục quản lý khám chữa bệnh (2019), Cẩm nang điều trị bệnh sốt xuất huyết Dengue, Nhà xuất bản y học Hà Nội.
- Bệnh viện Nhi đồng 1 (2020), ‘Điều trị sốt xuất huyết Dengue”, Phác đồ điều trị nhi khoa tập 2, Nhàxuất bản y học, Tr: 180- 195.
- Dengue Hemorrhagic Fever: https://wwwn.cdc.gov/nndss/conditions/dengue-hemorrhagic-fever/