Bs Ngọc Huyền – Khoa Sơ sinh
1) Tổng quan
Bệnh giang mai là bệnh do xoắn khuẩn Treponema pallidum gây nên, lây truyền chủ yếu qua quan hệ tình dục và có thể lây truyền qua đường máu, lây truyền từ mẹ sang con. Mắc bệnh giang mai trong thời kỳ mang thai có thể có hậu quả nghiêm trọng như sinh non, đa ối, tử vong thai nhi và giang mai bẩm sinh.
Bệnh giang mai bẩm sinh (tên tiếng Anh là Congenital syphilis) xảy ra khi mẹ mắc bệnh giang mai truyền vi khuẩn gây bệnh cho thai nhi trong quá trình mang thai, thường xảy ra từ tháng thứ 4-5 của thai kỳ.
Có tới 40% trẻ sinh ra từ những phụ nữ mắc bệnh giang mai không được điều trị sẽ bị chết lưu; các biến chứng khác bao gồm đẻ non và nhẹ cân. Thiếu máu nặng, vàng da, gan lách to và không phát triển có thể xảy ra ngay sau khi sinh hoặc trẻ có thể không có triệu chứng trong nhiều năm, với các biến chứng thần kinh chỉ rõ ràng sau này trong cuộc đời.
2) Triệu chứng lâm sàng
Giang mai bẩm sinh sớm: thường xuất hiện trong 2 năm đầu, nhưng thường gặp nhất vẫn là 3 tháng đầu và mang tính chất của giang mai thời kỳ 3 với các triệu chứng như phỏng nước, bong vảy ở lòng bàn tay, bàn chân, sổ mũi, khụt khịt mũi, viêm xương sụn, giả liệt Parrot, nhẹ cân, tuần hoàn bàng hệ, gan to, lách to,…
Giang mai bẩm sinh muộn: xuất hiện khi bé trên 2 tuổi và mang tính chất của giang mai thời kỳ 3 với các triệu chứng như viêm giác mạc kẽ ở trẻ dậy thì, lác quy tụ, điếc cả 2 tai ở trẻ 10 tuổi…
Giang mai bẩm sinh đôi khi không có các triệu chứng trên, chỉ có thủng vòm miệng, mũi tẹt, trán dô, xương chày lưỡi kiếm,… đó là di chứng của Giang mai bẩm sinh do các thương tổn từ trong bào thai đã liền sẹo để lại.
3) Cận lâm sàng
– Tìm xoắn khuẩn:
- Kính hiển vi đen
- Nhuộm thấm bạc Fontana Tribondeau
– Các phản ứng huyết thanh
- Không đặc hiệu: RPR, VDRL
- Đặc hiệu: TPI, TPHA, FTA, ELISA
4) Điều trị giang mai bẩm sinh
Benzathin penicilin G là thuốc điều trị đặc hiệu
Trẻ sơ sinh có thể được điều trị thành công bằng kháng sinh sớm và đủ liều.
5) Phòng ngừa
Tất cả bà mẹ phải tầm soát xét nghiệm VDRL vào tam cá nguyệt đầu.
Khi phát hiện mẹ có xét nghiệm VDRL dương tính, cần điều trị cho mẹ đủ và đúng với phác đồ có Penicillin trong 4 tuần trước ngày chuyển dạ.
Việc ngăn ngừa bệnh giang mai bẩm sinh là sàng lọc trước sinh sớm và điều trị ngay bằng penicillin.
Tài liệu tham khảo:
- Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị các bệnh da liễu (ban hành kèm theo quyết định số 75/QĐ-BYT ngày 13/01/2015)
- Phát đồ điều trị nhi khoa Bệnh viện Nhi Đồng 1 (2020), “Giang mai bẩm sinh”, tập 2, Nhà xuất bản Y học, tr 575-579.
- The Lancet Congenital syphilis in the USA. Lancet. 2018 Oct 06;392(10154):1168.