Ths Bs Lê Lý Hạ Liên
Trước tình hình dịch Covid-19 đang gây những ảnh hưởng cấp tính nặng nề trên khắp thế giới, nhiều nghiên cứu về Covid-19 ở người lớn và trẻ em đã được thực hiện, tuy nhiên những ảnh hưởng của Coronavirus trên phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh vẫn còn bỏ ngõ. Một số phân tích tổng hợp đã được tiến hành để làm rõ hơn vấn đề này.
1. Đường lây truyền
Nhiều nghiên cứu cho thấy khả năng lây nhiễm virus SARS CoV-2 qua bánh nhau trong quá trình mang thai là rất thấp. Phần lớn các xét nghiệm nước ối, máu cuống rốn, nhau thai, dịch âm đạo và sữa mẹ của phụ nữ mang thai nhiễm Covid-19 cho kết quả âm tính với virus SARS CoV-2. Hầu hết các kết quả xét nghiệm dịch mũi/ hầu họng được lấy ngay sau sinh ở trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm Covid-19 cũng cho kết quả âm tính với virus này.
Theo Ioannis Bellos (2021), trong số 158 trẻ sinh ra từ bà mẹ nhiễm Covid-19, 17 trẻ có sự lây truyền từ mẹ sang con. Đường lây chính là qua tiếp xúc giọt bắn. Nghiên cứu khẳng định nguồn lây phổ biến nhất là từ người chăm sóc trẻ (trước nhất là mẹ). Vì vậy ngay cả mẹ nhiễm Covid-19 không triệu chứng hoặc triệu chứng nhẹ thì việc tuân thủ “5K” khi chăm sóc bé là rất cần thiết. Đặc biệt nôi trẻ cần đặt cách xa mẹ ít nhất 2m và mẹ cần phải mang khẩu trang khi cho con bú hoặc khi chăm sóc con.
Theo Hsin Chi (2020) phân tích tổng hợp 108 trẻ sơ sinh có mẹ nhiễm Covid-19, trong số 91 trẻ được xét nghiệm SARS-CoV-2 thì có 8 trẻ dương tính với xét nghiệm acid nucleic hoặc có sự hiện diện kháng thể. Nhóm trẻ sơ sinh dương tính Covid-19 có biểu hiện lâm sàng cao hơn nhóm âm tính có ý nghĩa thống kê, 62,5% và 20,5%, p=0,008.
2. Ảnh hưởng của Covid-19 ở phụ nữ mang thai
Lâm sàng và diễn tiến ở phụ nữ mang thai hay không mang thai nhiễm Covid-19 tương tự nhau, phần lớn triệu chứng thường nhẹ, khoảng 15% bà mẹ không có triệu chứng. Những dấu hiệu thường gặp nhất là sốt (69%), ho (35%), khó thở (11%), triệu chứng tiêu hóa thường hiếm. Có khoảng 11% bà mẹ diễn tiến nặng phải nhập ICU, tử vong 1,3%.
Chưa có bằng chứng chứng minh mối liên quan giữa SARS CoV-2 và các dị tật bẩm sinh ở trẻ sơ sinh. Tuy nhiên có nghiên cứu cho rằng viêm phổi do virus ở phụ nữ mang thai liên quan đến nguy cơ sinh non, thai chậm phát triển và tử vong chu sinh. Tỉ lệ sinh non dưới 37 tuần gần 30%, ối vỡ sớm 9,5%, suy thai 6,1%, tiền sản giật 5,4%.
Tỉ lệ sinh mổ ở phụ nữ mang thai nhiễm SARS CoV-2 rất cao từ 80- 83%, có thể liên quan đến quan niệm làm giảm nguy cơ lây truyền mẹ con trong lúc sinh thường. Ngoài ra chỉ định mổ còn tùy thuộc vào độ nặng bệnh lý của mẹ.
3. Ảnh hưởng của Covid-19 ở trẻ sơ sinh
80% trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm Covid-19 không có triệu chứng ( 95% CI 0,671-0,937). Một số dấu hiệu lâm sàng thường gặp ở trẻ sơ sinh nhiễm SARS CoV-2 là ngưng thở (42%), sốt (19%), rên rỉ (37%) và ho (15%), một số trẻ biểu hiện nôn ói, tiêu chảy, khoảng 2% trẻ cần nhập vào đơn vị hồi sức sơ sinh tích cực và tỉ lệ tử vong là 0,08%.
4. Chăm sóc bà mẹ và trẻ sơ sinh :
- Sau sinh mẹ và bé cần được thực hiện da kề da, ở cùng phòng, hổ trợ nuôi con bằng sữa mẹ
- Tư vấn cho mẹ và người nhà về lợi ích da kề da, nuôi con bằng sữa mẹ vượt trội so với nguy cơ có thể của việc lây truyền Covid-19.
- Tư vấn cho mẹ cách dự phòng lây lan virus:
- Đeo khẩu trang y tế thường xuyên.
- Thay khẩu trang ngay khi thấy khẩu trang ẩm và bỏ vào thùng rác có nắp đậy. Không tái sử dụng khẩu trang y tế hoặc chạm vào mặt trước khẩu trang.
- Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch rửa tay nhanh trước khi chăm sóc trẻ hoặc cho trẻ bú.
- Thường xuyên làm sạch bề mặt mà bà mẹ đã chạm vào.
- Trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm Covid-19: xét nghiệm SARS CoV-2 cho trẻ lần 1 từ 2-24 giờ tuổi, lần 2 lúc 48 giờ tuổi, lần 3 lúc 7 ngày và lần 4 lúc 14 ngày tuổi.
- Đối với trẻ tiếp xúc gần với người mắc Covid-19 hoặc mẹ mắc Covid-19 sau khi sinh: xét nghiệm, chẩn đoán và theo dõi như người lớn.
- Trẻ sơ sinh mắc Covid-19 có thể nằm cùng mẹ nếu mẹ và bé không cần chăm sóc đặc biệt trên cơ sở cung cấp đầy đủ thông tin về lợi ích và nguy cơ cho mẹ và gia đình. Mẹ hoặc người chăm sóc phải mang khẩu trang và vệ sinh tay thường xuyên.
Tóm lại, dấu hiệu lâm sàng của phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh nhiễm covid-19 rất đa dạng, phần lớn là không có triệu chứng hoặc triệu chứng nhẹ. Tỉ lệ lây truyền trực tiếp từ mẹ sang con rất thấp và độc lập với độ nặng của mẹ. Việc cách li mẹ con sau sinh là không cần thiết.
Tài liệu tham khảo
- Bộ y tế (2021), Quyết định về việc ban hành Hướng dẫn tạm thời Dự phòng và xử trí Covid-19 do chủng virus SARS-CoV-2 ở phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh.
- Hsin Chi (2021), Clinical features of neonates born to mothers with coronavirus disease- 2019: A systematic review of 105 neonates, Journal of Microbiology, Immunology and Infection (2021) 54, 69-76.
- Ioannis Bellos (2021), European Journal of Obsterics and Gynecology and Reproductive Biology 256 (2021) 194-204.
- Vanessa Neef (2021), Characterization of neonates born to mothers with SARS- CoV-2 infection: Review and meta-analysis, Pediatrics and Neonatology (2021) 62, 11-20.